Historia jarocińskiej kuźni [ZDJĘCIA] [WIDEO]

Choć piec dawno wygaszono, a kowalskie narzędzia trafiły do muzeum, to jarociniacy wciąż chodzą do Kuźni… O wspaniałej historii ludzi tworzących zakład opowiada potomek pierwszych właścicieli, który prowadzi w tym miejscu rodzinny biznes.

Kuźnia pokoleń w Jarocinie  

To fragment filmu Romualda Sipa. Jarociński fotografik nakręcił materiał ponad 50 lat temu. Bohaterem jest kowal Ludwik Dąbrowski. Na jednym z ujęć widać charakterystyczną łukowatą bramę ceglanego budynku z kominem. Kuźnia przetrwała do dzisiaj, choć wokół zmieniło się niemal wszystko.  

[Historyczny film  - ZOBACZ na jarocinska.pl] 

Specyficzny odgłos kutego żelaza roznosił się tutaj od 1890 roku. Choć spadkobierca i obecny właściciel Jan Dąbrowski nie kontynuuje zawodowej tradycji, to z pasją opowiada historię swojej rodziny i starej Kuźni. Miejsce to dla obecnego gospodarza jest szczególne. To tutaj się wychowywał, dorastał, spędzał wszystkie lata swojego życia, uczył się, mieszka i pracuje. To właśnie w budynku Kuźni przy domu rodzinnym pracował w zawodzie kowala jego dziadek oraz ojciec. Hotel dla koni w Jarocinie   Interes założył Franciszek Warkocki, dziadek Jana. Początkowo zakład mieścił się przy ulicy Świętego Ducha 53 - bliżej wieży ciśnień. Obok znajdował domu rodzinny, gdzie w 1868 urodził się ojciec bohatera filmu Romualda Sipa. Tu się wychowywał i dorastał. Rodzice zajmowali się rolnictwem, ale oprócz tego budowali powozy konne. Zawód kowala, był powiązany z produkcją pojazdów. Franciszek Warkocki zajmował się nie tylko podkuwaniem koni, ale również obróbką metalu. Jednak bliższe jego sercu było dbanie o zwierzęta pociągowe. Miał 22 lata kiedy samodzielnie zaczął prowadzić zakład kowalski. 

Hotel dla koni w Jarocinie

Dokładnie pięć lat później, bo 24 listopada 1895 roku - na mocy przedłożonego świadectwa i zdanego pozytywnie egzaminu oraz dokumentu wystawionego przez Zarząd Cechu Kowalskiego w Jarocinie - Franciszek został przyjęty do grona członków Cechu i otrzymał list mistrzowski. Wstąpił tym samym do nielicznego grona ludzi, którzy wówczas mogli się chlubić tytułem Mistrza.

W 1905 roku nadarzyła się okazja do powiększenia firmy. Po sąsiedzku działał drugi rzemieślnik zajmujący się wyrobem drewnianych wozów i kół. Dziadek Dąbrowskiego kupił od sąsiada warsztat wraz z ziemią. Dzięki temu Franciszek Warkocki stał się właścicielem terenu, na którym w niespełna trzy trzy lata później postawił kuźnię z prawdziwego zdarzenia. W 1908 roku stał się prawowitym właścicielem Kuźni. Warsztat zajmował się nie tylko podkuwaniem koni, ale także produkcją powozów konnych. Lokalizacja nie była przypadkowa.

- Dawniej kuźnie budowane były na obrzeżach miast. Tak też było w Jarocinie. Wówczas miasto zaczynało się od ulicy Wodnej. Każda kuźnia miała swój hotel dla koni. Najczęściej był to ksiądz czy dziedzic, którzy w celach zawodowych przyjeżdżali i zostawiali w takim hotelu swojego konia. Zwykle pozostawiali go na cały dzień, odbierali dopiero wieczorem - wyjaśnia wnuk Warkockiego Jan Dąbrowski. - Taki koń musiał być wyczyszczony, podkuty, nakarmiony. Musiał mieć stały dostęp do wody pitnej. W trakcie dnia, aż do powrotu właściciela musiał być odpowiednio zaopiekowały - wspomina rozmówca.

Mieszkający po sąsiedzku brat Franciszka Walenty miał całkiem sporą stadninę z dwunastoma końmi. Bracia zajmowali się nimi naprzemian. Pomagali sobie, doradzali, rozwiązywali wspólnie problemy. W 1935 roku Franciszek Warkocki ze względu na swój wiek i problemy zdrowotne postanowił sprzedać kuźnię.

Opublikował ogłoszenie na łamach Gazety Jarocińskiej z ofertą sprzedaży. Na zainteresowanych nie musiał długo czekać. Anons przeczytał Ludwik Dąbrowski, który niemal od razu i bez wahania podjął decyzję o odkupieniu starej Kuźni i przeprowadzce z Krotoszyna do Jarocina.

Zięć poszedł w ślady teścia 

Krótko po przejęciu interesu przez Dąbrowskiego wybuchła II wojna światowa. Kiedy Niemcy weszli do Jarocina zakładali wszystkim mieszkańcom książki meldunkowe w trzech kolorach. Żółtą mieli Volksdeutsche, czyli osoby pochodzenia niemieckiego zamieszkujące poza granicami Niemiec, którzy nie posiadali niemieckiego ani austriackiego obywatelstwa. Czerwoną książkę meldunkową otrzymywali Żydzi, a zieloną osoby przydatne do pracy. Musieli oni pracować dla Niemców.

- Moi rodzice mieli książkę zieloną z tego względu, że tata był kowalem. Nie podlegał wysiedleniu, pracował tu na miejscu w Jarocinie, ponieważ w czasie wojny nie było w pobliżu innej kuźni. Można powiedzieć, że ojciec był Niemcom bardzo potrzebny. Co jakiś czas pamiętam z opowieści ojca, przyjeżdżał do nas Cechmistrz Kowalstwa z Niemiec i to on nadzorował pracę kowali na danym obszarze. Ojciec też w czasie wojny musiał dla niego pracować. Otrzymywał zlecenia i był z nich surowo rozliczany. Kiedy podkuł pięć koni, zużył dziesięć podków to z nich i pieniędzy otrzymywał rozliczenie. Wystawiał faktury, rachunki, odprowadzał każdy, nawet najniższej wartości pieniądz. Ponadto za każdą usługę otrzymywał odpowiednie wynagrodzenie i pensję miesięczną - wspomina Jan. - Bracia taty niestety nie mieli już tyle szczęścia. Oni trafili do niewoli i pracowali na terenie Rzeszy. Dzisiaj śmiało można powiedzieć, że nasza rodzinna kuźnia przetrwała czasy wojny tylko dlatego, że brakowało na naszym terenie kowali, a koni do pracy w rolnictwie było sporo. Ludzie musieli jeść, żyć, z czegoś się utrzymywać, a konie pomagały w pracach polowych. Można powiedzieć, że ojciec był Niemcom potrzebny i to rodziców uratowało - dodaje.

Ludwik Dąbrowski w weekendy pracował jako robotnik. Często na rzecz straży pożarnej. Był tzw. zakładnikiem.

- Jeśli by cokolwiek się przez sobotę i niedzielę stało Niemcowi, który nadzorował pracę robotników, mój ojciec straciłby życie. Właśnie po to powstawały w czasie wojny listy zakładników. Wszystkie osoby, które się na niej znajdowały zostałyby rozstrzelanie - wspomina ze smutkiem syn właściciela Kuźni.

Niemcy przegrały wojnę. Ludwik Dąbrowski prowadził kuźnię przez kolejne 40 lat. W 1985 wraz ze swoją rodziną podjął niełatwą decyzję o jej zamknięciu.

- Rozumiem decyzję ojca. Były to wtedy ciężkie czasy. Nie było pracy, ludzie nie mieli pieniędzy. Kuźnia przestała przynosić zyski. Zawód kowala stopniowo upadał. W dzisiejszych czasach miłośników koni przybywa. Zainteresowanie jest ogromne. Mnóstwo dzieci, młodzieży uczęszcza na zajęcia konne, jeździ na zawody. Niestety czterdzieści lat temu było odwrotnie - wspomina.

Z bólem serca, ale ojciec dzisiejszego właściciela musiał zakończyć działalność.

Zabytkowe maszyny znalazły nowy dom i służą do dziś

Ogrodnictwo i rolnictwo nie było w rodzinie Państwa Dąbrowskich obcą dziedziną. Od najmłodszych lat wraz z rodzicami uprawiał warzywa i owoce. Podglądał matkę i ojca przy pracach polowych. Kontakt z ziemią i ogrodowego bakcyla złapał już jako kilkuletnie dziecko. Kiedy zapadła decyzja o otwarciu sklepu z artykułami ogrodniczymi pozostawione w spadku narzędzia długo stanowiły wystrój starej Kuźni. Jednak z biegiem Jan Dąbrowski podjął decyzję o przekazaniu ich do muzeum.

Wyszedł z propozycją do Gminy Jarocin, aby to ona przejęła wyposażenie i narzędzia. Właścicielowi zależało bardzo, by w pierwszej kolejności sprzęt został w naszym mieście. Niestety miejscowe instytucje nie były zainteresowani majątkiem.

- Po kilkumiesięcznych przemyśleniach postanowiłem przekazać wszystkie eksponaty do Regionalnej Izby Tradycji i Kultury Wiejskiej z Wilkowic koło Leszna. Muzeum bardzo chętnie przyjęło sprzęt, a jego część służy do dziś. Opiekunem muzeum jest Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Lipieńskiej. Jestem dumny i spokojny, że zwiedzający muzeum mogą przyglądać się i podziwiać jak wyglądał dawny sprzęt, który wykorzystywany jest nawet do dnia dzisiejszego - mówi z radością na ustach spadkobierca dodając. - Kiedy z naszej kuźni wyjeżdżały trzy ciężarówki pełne po brzegi ciężkiego sprzętu kuźnickiego, niektóre nawet ładowały wózki widłowe to łezka w oku się zakręciła. Dzisiaj cieszę się, że właśnie do zabytkowej Izby z II połowy XVIII wieku trafiły narzędzia. Jestem spokojny, że rodzinne pamiątki w postaci sprzętu zostały przekazane w dobre ręce, a ludzie zajmujący się Muzeum należycie o nie dbają i je wykorzystują  - mówi ze wzruszeniem, ale zarazem radością Jan Dąbrowski

Jest tam i miech i wielkie szczypce. Na filmie Sipa Ludwik zręcznie wyjmuje nimi rozżarzony węgiel z paleniska i odpala sobie papierosa w chwili przerwy…

Mimo że po starej Kuźni zostało już niewiele pamiątek zainteresowanie tym kultowym miejscem jest stale duże. Często ogrodnicy robiąc zakupy pytają właściciela o wspomnienia z dzieciństwa i najmłodszych lat. 

- Jako mały chłopiec nie byłem dopuszczany do sprzętu w kuźni. Mógłbym przez swoją lub ojca nieuwagę, zrobić sobie krzywdę - wspomina.

Ogrodnicy znają to miejsce i robią zakupy u "Kowala"

ZOBACZ TEŻ

"Zawieszony chleb" w Jarocinie [TUTAJ]

Stracili dach nad głową. Ruszyła zbiórka [TUTAJ]

Szanowni Internauci. Komentujcie, dyskutujcie, przedstawiajcie swoje argumenty, wymieniajcie poglądy - po to jest nasze forum i możliwość dodawania komentarzy. Prosimy jednak o merytoryczną dyskusję, o rezygnację z wzajemnego obrażania, pomawiania itp. Szanujmy się.