Aby jednak dom mógł oficjalnie uchodzić za pasywny lub energooszczędny, musi spełnić określone kryteria techniczne potwierdzone w świadectwie charakterystyki energetycznej. Poniżej omawiamy, czym wyróżniają się te budynki oraz jak wyglądają ich świadectwa energetyczne.
Cechy domów energooszczędnych i pasywnych
Głównym wyróżnikiem tych budynków jest bardzo niskie zapotrzebowanie na energię do ogrzewania. Dom energooszczędny to taki, który dzięki ulepszonej izolacji, lepszym instalacjom i technologii potrzebuje mniej energii niż przeciętny dom – zazwyczaj poziom zużycia ciepła na ogrzewanie utrzymuje się w granicach 40–70 kWh/m² rocznie. Z kolei dom pasywny stawia poprzeczkę jeszcze wyżej (a właściwie niżej) – jego roczne zapotrzebowanie na energię do ogrzewania nie może przekroczyć około 15 kWh na metr kwadratowy.Dla porównania, tradycyjne starsze budownictwo potrafi zużywać kilkadziesiąt kWh/m² więcej, nawet do 120–150 kWh/m² rocznie na samo ogrzewanie. Tak radykalne ograniczenie strat ciepła w domu pasywnym oznacza, że budynek niemal nie potrzebuje konwencjonalnego systemu grzewczego – często wystarczą niewielkie dogrzewacze powietrza połączone z wentylacją mechaniczną. Dom energooszczędny natomiast nadal korzysta z ogrzewania, lecz w mniejszym wymiarze, bo jego izolacja i systemy techniczne pozwalają znacząco zmniejszyć straty energii w stosunku do typowego budynku.
W praktyce osiągnięcie tak niskiego zużycia energii wymaga spełnienia wielu rygorystycznych wymagań projektowych i wykonawczych. Domy pasywne i energooszczędne są zazwyczaj zwartych kształtów (aby zminimalizować powierzchnię przez którą ucieka ciepło), odpowiednio usytuowane względem stron świata (dla zysku energii słonecznej zimą) i wyposażone w szereg innowacyjnych rozwiązań technicznych. Poniżej przedstawiamy kluczowe elementy, które decydują o ich wyjątkowej efektywności.
Kluczowe elementy zapewniające wysoką efektywność
Doskonała izolacja termiczna
Zarówno w domach energooszczędnych, jak i pasywnych kładzie się ogromny nacisk na izolację przegród zewnętrznych. Ściany, dach i podłoga takiego budynku muszą być bardzo dobrze ocieplone materiałami o niskim współczynniku przenikania ciepła. Standardem są grube warstwy styropianu lub wełny mineralnej (20–30 cm i więcej), dzięki którym straty ciepła przez przegrody są znikome.Równie ważne są okna o wysokiej izolacyjności – stosuje się okna trójszybowe o niskim współczynniku U, często w ramach o specjalnej konstrukcji ograniczającej mostki cieplne. W efekcie przez przegrody domu pasywnego ucieka minimalna ilość ciepła, co umożliwia utrzymanie komfortowej temperatury wewnątrz przy śladowym ogrzewaniu. Dla porównania, w zwykłym domu większość energii tracona jest właśnie przez słabo ocieplone ściany i nieszczelne okna – tutaj ten problem został rozwiązany już na etapie budowy.
Szczelność budynku
Kolejnym wymogiem standardu pasywnego jest niemal całkowita eliminacja niekontrolowanych przewiewów powietrza. Dom musi być bardzo szczelny – wszelkie połączenia konstrukcyjne, przejścia instalacyjne i spoiny materiałów są starannie uszczelnione, tak aby nie dochodziło do ucieczki ciepłego powietrza przez nieszczelności.Sprawdza się to za pomocą tzw. testu szczelności (blower door test). Dzięki temu nawet przy silnym wietrze lub dużej różnicy temperatur między wnętrzem a otoczeniem dom nie “łapie” zimnego powietrza z zewnątrz. Ma to ogromne znaczenie dla bilansu energetycznego – w typowym domu przez nieszczelności (okna, drzwi, dach) ucieka od kilku do kilkunastu procent ciepła. W domu pasywnym straty te są zredukowane do minimum, co jest niezbędne, by osiągnąć wspomniany wcześniej poziom 15 kWh/m². Warto zauważyć, że wysoka szczelność wymusza zastosowanie wentylacji mechanicznej, bo naturalna infiltracja powietrza jest zbyt mała – o tym poniżej.
Wentylacja z odzyskiem ciepła
W domach pasywnych praktycznie zawsze instaluje się system wentylacji mechanicznej z rekuperacją, czyli z odzyskiem ciepła z powietrza wywiewanego. Pozwala to zapewnić stałą wymianę powietrza w budynku bez utraty zgromadzonego we wnętrzu ciepła. Rekuperator przekazuje energię cieplną z usuwanego zużytego powietrza do świeżego powietrza nawiewanego z zewnątrz, ogrzewając je zimą (a latem chłodząc).Dzięki temu straty ciepła na wentylację są dramatycznie mniejsze niż przy tradycyjnym wietrzeniu przez okna czy nawiewniki. W efekcie nawet przy szczelnym domu można zachować wysoką jakość powietrza wewnętrznego, nie rezygnując z komfortu, a jednocześnie nie wychładzając budynku. Rekuperacja potrafi odzyskać 70–90% ciepła z wymienianego powietrza, co stanowi ogromny zysk energetyczny. System ten, połączony często z gruntowym wymiennikiem ciepła (wykorzystującym stałą temperaturę gruntu dla wstępnego ogrzania lub schłodzenia powietrza), to jeden z sekretów sukcesu budynków pasywnych.
Wykorzystanie energii odnawialnej
Choć samo bardzo niskie zapotrzebowanie na energię jest już osiągnięciem, to często domy pasywne idą o krok dalej i korzystają z odnawialnych źródeł energii. Standardem staje się montaż paneli fotowoltaicznych na dachu takiego budynku, co pozwala pokryć znaczną część zapotrzebowania na energię elektryczną gospodarstwa domowego.W niektórych przypadkach dobrze zaprojektowany dom pasywny z fotowoltaiką może w skali roku produkować więcej energii, niż sam zużywa – wtedy mówimy o domu zeroenergetycznym lub plusenergetycznym. Również pompy ciepła często pojawiają się w tych realizacjach jako efektywne źródło ogrzewania i chłodzenia. Dzięki temu w bilansie energetycznym świadectwa pojawia się duży udział zielonej energii, a wartość wskaźnika EP spada do bardzo niskich poziomów (dom pasywny z OZE może osiągnąć klasę energetyczną A lub nawet wyższą według nowych skal). Wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania budynku odbywa się także pasywnie – duże okna od strony południowej pozyskują maksymalnie dużo ciepła ze słońca zimą, przy jednoczesnej ochronie przed przegrzewaniem latem (np. okapy, żaluzje). Te wszystkie zabiegi sprawiają, że dom pasywny jest niemal samowystarczalny energetycznie.
Świadectwo energetyczne dla domu pasywnego lub energooszczędnego
Budynki o tak wysokiej efektywności energetycznej oczywiście również podlegają obowiązkowi posiadania świadectwa charakterystyki energetycznej. W praktyce sporządzenie certyfikatu dla domu pasywnego czy energooszczędnego wygląda podobnie jak dla każdego innego budynku, jednak wyniki obliczeń są dla właściciela bardzo satysfakcjonujące. Świadectwo energetyczne potwierdza spełnienie surowych standardów przez dom pasywny – wskazuje jego minimalne zapotrzebowanie na energię, wysoką izolacyjność oraz zastosowane technologie odzysku ciepła i OZE.Taki dokument jest nie tylko wymogiem prawnym, ale też formą certyfikatu jakości budynku. W przypadku sprzedaży stanowi atut, bo klasa energetyczna A lub nawet A+ jednoznacznie informuje kupującego, że ma do czynienia z domem o znakomitej charakterystyce energetycznej.
Należy pamiętać, że zgodnie z przepisami każdy nowo wybudowany dom oddawany do użytku musi mieć sporządzone świadectwo energetyczne – dotyczy to także domów pasywnych i energooszczędnych.
Mimo że właściciel takiego budynku może być przekonany o jego zaletach, formalne świadectwo jest obowiązkowe przy zakończeniu budowy oraz przy ewentualnej późniejszej sprzedaży lub wynajmie. Warto jednak spojrzeć na ten obowiązek pozytywnie: uzyskanie świadectwa dla domu pasywnego to zwieńczenie procesu projektowania i budowy – swoiste potwierdzenie, że udało się osiągnąć zakładane parametry. Co więcej, posiadanie aktualnego certyfikatu może pomóc w uzyskaniu dofinansowania z różnych programów wspierających budownictwo energooszczędne (wiele z nich wymaga przedłożenia świadectwa jako dowodu osiągniętego standardu energetycznego). Pozyskanie takiego dokumentu jest również bardzo proste. Obecnie na rynku możemy znaleźć profesjonalne firmy, takie jak https://swiadectwaonline.pl/ gdzie możemy uzyskać dokument online od certyfikowanego audytora już w kilka godzin.
Podsumowanie
Domy pasywne i energooszczędne to przyszłość zrównoważonego budownictwa. Cechuje je minimalne zapotrzebowanie na energię, osiągnięte dzięki znakomitej izolacji, szczelności, rekuperacji oraz wykorzystaniu naturalnych i odnawialnych źródeł energii. Świadectwa charakterystyki energetycznej tych budynków potwierdzają ich wyjątkową efektywność – najczęściej plasują się one w najwyższych klasach energetycznych, daleko przed standardowymi domami.Dla właścicieli oznacza to niskie koszty utrzymania i komfort, a dla środowiska – mniejszą emisję CO₂ i zużycie zasobów. W kontekście rosnących cen energii oraz zaostrzających się wymagań prawnych, inwestycja w standard pasywny lub energooszczędny wydaje się bardzo opłacalna.
