Optyczka z Jarocina ostrzega i tłumaczy: Rodzice pytają, co jest zdrowsze: komórka, czy telewizor

 Dopiero co minęły wakacje. Wielu z nas wróciło do pracy, szkoły, do komputera i nadal nie rozstaje się z komórką. Wzrok i ekran komputera, czy komórki to wątpliwie dobra konstelacja. Nasze umiłowanie mediów społecznościowych sięga apogeum. Badania wykazują, że światowa średnia spędzonego czasu przed ekranem wynosi 6 godz. 37 min, co stanowi 35-40 proc. czasu z pominięciem snu. Polska zajmuje po Rumunii (43 proc.) niechlubne drugie miejsce z 40 proc. Najmniej skażeni są pod tym względem Duńczycy (30,5 proc.) oraz Niemcy (31,5 proc.) (Raport Electronics Hub z 2023 r).        

Jak długi czas oglądalności jest bezpieczny? Czy oczy można trenować? Te i inne pytania zadaliśmy u progu nowego roku szkolnego fachowcowi w dziedzinie optyki - Karolinie Polanowskiej, absolwentce Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu na kierunku optyka okularowa oraz protetyka słuchu, praktykującej w zawodzie optyka od 14 lat. Razem z bratem Szymonem Ratajskim - optykiem specjalizującym się od 25 lat w wykonywaniu okularów oraz Miłoszem Banasiakiem - optykiem i protetykiem słuchu, który od 14 lat zajmuje się głównie doborem aparatów słuchowych, współpracują ze sobą pod jednym dachem już w drugiej generacji.

ROZMOWA Z KAROLINĄ POLANOWSKĄ, optykiem w Jarocina 

Od kiedy wzrok zaczyna nam szwankować?

Kiedyś mówiło się, że wzrok zmienia się z wiekiem a najbardziej od 40. roku życia. Dzisiaj, przez to że nasze życie jest zupełnie inne, obserwujemy pogorszenie wzroku już u nastolatków.Co ma pani na myśli mówiąc, że nasze życie jest inne?Na przykład, aspekt technologiczny - korzystanie z urządzeń elektronicznych typu komputer, tablet, komórka, telewizja, spędzanie czasu nie na zewnątrz, lecz w pomieszczeniach, a nawet jeśli jesteśmy na zewnątrz, to i tak często patrzymy w ekran telefonu. Nasz wzrok nie ma czasu odpocząć. Mięśnie oczu są zawsze napięte - i to powoduje wczesne problemy ze wzrokiem.

Co musielibyśmy zrobić, aby nasze oczy mogły odpocząć?

Jest taka piękna i prosta zasada: 3x20. Mówi ona o tym, aby co 20 minut spojrzeć przez 20 sek. na coś, co znajduje się w odległości 20 stóp - czyli 6 metrów i najlepiej, aby to coś było koloru zielonego. Czyli spojrzeć np. przez okno na drzewo. Zdaje sobie sprawę z tego, że w dzisiejszym czasie mało kto będzie tak często robił przerwy, aby popatrzeć przez okno. Po pierwsze mało kto ma drzewo przed oknem, a po drugie jeśli nawet ma drzewo, to pracuje możliwie w jednym ciągu i przy sztucznym świetle.

Czy zamiast drzewa możemy patrzeć na coś innego zielonego niż roślinność?

Tak, możemy. Dla naszych oczu najważniejsza jest odległość, nie sam kolor. Może być zatem np. zielona zasłona, zielona roleta, zielona ściana i to bez względu na to z jaką zielenią mamy do czynienia: butelkową, morską czy miętową.

Jaka jest różnica pomiędzy badaniem wzroku u optyka a u okulisty?

Okulista zajmuje się rozpoznawaniem schorzeń, leczeniem oraz wykonuje zabiegi na oku jak i przepisuje receptę na okulary. Do okulisty warto udać się również, kiedy oczy pieką, szczypią, łzawią, bolą. Warto jednak zauważyć, że dobór korekcji najbardziej efektywny jest według  procedur badania tzw. refrakcji. Badanie to polega na określeniu momentu, w którym wiązka światła idealnie skupia się na znajdującej się na siatkówce oka plamce żółtej. Badanie to polega na analizie zdolności skupiających oka i ocenie jakości widzenia. To właśnie on kształci się głównie w rozpoznawaniu wad wzroku i ich odpowiedniej korekcji. Optometrysta zajmuje się min.  diagnozowaniem i pomiarami skali wady wzroku, terapią widzenia obuocznego oraz przepisywaniem korekcji okularowej.

Czy prawe i lewe oko człowieka jest takie same?

W bardzo niewielu przypadkach. W każdym z naszych parzystych organów np. uszu, nerek, dłoni któraś strona jest dominująca. Dość powiedzieć, że w mojej pracy miałam do czynienia może z czterema przypadkami symetryczności oczu.Jak często powinno się badać wzrok?Taką optymalną regułą byłoby to robić raz w roku. Rodzaj wady wzroku, którą mamy będzie często decydował o tym w jakiej porze roku nastąpi pogorszenie widzenia. Dla niektórych będzie to wiosna np. dla tych „w plusie” a dla innych jesień.

W jakim wieku następują najszybsze zmiany na niekorzyść w widzeniu?

Pierwszy etap zaczyna się w okresie wzrostu - do zakończenia procesu dojrzewania. Czyli u młodzieży. Bardzo ważnym są predyspozycje genetyczne jak i styl życia. Drugi etap to okres presbiopii, który zaczyna się około 40 roku życia gdzie zauważalna jest stopniowa utrata zdolności oczu do skupiania wzroku na bliskich obiektach. Nie chcę wytykać palcem złych skutków patrzenia w ekran, bo przecież zarówno komputer, jak i komórka oraz telewizja są źródłem informacji, czy wymiany kontaktów ale wszystko zależy od tego, jak często i długo korzystamy z tych narzędzi.

Czy można powiedzieć, ile patrzenia w ekran jest zdrowe?

Ważna jest nie tylko długość czasu ale i odległość od ekranu. Najkorzystniejszym byłoby 30 minut. (śmiech) Gdy pytają mnie rodzice, co jest zdrowsze: komórka, czy telewizor, odpowiadam, że to drugie a to ze względu na odległość oglądania. Nie bez znaczenia jest również wiek i technologia danego urządzenia a to ze względu na jakość emitowanych fal.

Czy pora dnia, że nie powiem nocy, ma wpływ na szkodliwość patrzenia w ekran?

Absolutnie tak. Nie powinno się patrzeć w żaden ekran na dwie godziny przed snem a to ze względu na to, że wydzielanie melatoniny może zostać zakłócone. Melatonina jest odpowiedzialna za proces zasypiania oraz jakość snu. Stąd częstym negatywnym efektem oglądania ekranu przed zaśnięciem jest problem z zasypianiem oraz samym snem. Gdy mówię rodzicom, czy młodzieży, że najlepiej byłoby zaprzestać używania komórki po godzinie 19.00 napotykam na śmiech ale przecież to, że nasze dzieci zasypiają przy komórkach jest naszym, czyli osób dorosłych przyzwoleniem i przykładem. Pamiętajmy, że dzieci rozwijają się w dużej mierze przez naśladownictwo, a więc uważajmy jakim jesteśmy dla nich przykładem.

Czy zauważyła pani jakieś zmiany na przestrzeni najbliższych lat, jeśli chodzi o ilość przychodzących do pani dzieci i młodzieży?

Największe zmiany zauważyłam od 2020 roku, gdy podczas pandemii COVID-19 wprowadzono system zdalnego nauczania i zdalnej pracy. Z moich obserwacji wynika, że liczba pacjentów w wieku od 10 do 18 roku życia wzrosła aż o około 62 %. Spostrzeżenia te potwierdzają niestety badania naukowe przeprowadzone w różnych klinikach. Codzienne godziny przed monitorem to dla wzroku ogromny wysiłek, który skutkuje przemęczeniem, bólem głowy, pieczeniem i suchością oczu. Wzrok dziecka może ulec stałemu pogorszeniu - zgodnie z wynikami aktualnych badań, nauka zdalna wpływa na zwiększenie rozpowszechnienia krótkowzroczności.

Na co skarżą się młodzi ludzie przychodzący do pani aby zbadać wzrok? Jakie mają objawy?

Np. na to, że muszą zaglądać w notatki koleżanki ponieważ nie widzą, co jest napisane na tablicy. Mają też zjawisko dwojenia się przed oczami, gdy czytają książkę, narzekają na bóle głowy, bóle oczu, mają niechęć do pracy z bliskiej odległości i to w różnym wieku.

Co to jest niebieskie światło?

Światło niebieskie emitowane głównie w procesie produkcji światła białego przez diody LED oraz korzystające z tej technologii ekrany telewizorów, komputerów i smartfonów. To jest światło o częstotliwości 400 nm - 450 nm działające niekorzystnie na nasz wzrok. Na szczęście istnieją filtry, które je eliminują.Jaka odległość od ekranu komórki jest najlepsza?Im większa tym lepsza. Nawet jeśli mamy dobry wzrok. Przy zbyt bliskiej odległości napinają się nasze mięśnie gałek ocznych. Jest wielka różnica, czy mamy ekran 20, 30, czy 50 cm od oczu.

Czy ilość przyjmowanych płynów ma wpływ na nasz wzrok?

Tak. Niedostarczanie organizmowi każdego dnia odpowiedniej ilości płynów prowadzi do nieprawidłowego nawodnienia tkanek i pogorszenia ich pracy. Jednym z objawów odwodnienia organizmu są coraz częściej pojawiające się problemy ze wzrokiem np. zapadnięte oczy, czy zaburzenia widzenia. Ważnym jest również dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości kwasu omega 3. Jego brak lub niski poziom negatywnie wpływa na skład łez i stabilności filmu łzowego, które odpowiedzialne są za nawilżenie oczu. Bardzo pomocne są w takim przypadku krople nawilżające. Należy również zauważyć, że zbyt długie i częste przebywanie przed ekranem również powoduje tzw. suchość oka.

Ma pani dzieci w wieku 5,5 i 7,5 roku. Jak radzi pani sobie z problemem używania komórki, czy oglądania telewizji?

Oni są jeszcze w wieku, gdzie nie jest aż tak trudne odciągnąć ich od ekranu. Alternatywą są dla nich jeszcze klocki, perkusja i wzajemne towarzystwo.