Datę 4 czerwca 1989 zna chyba każdy Polak. Część z Was drodzy czytelnicy być może nawet była i naocznymi świadkami przemian i miała prawo głosu w pierwszych częściowo wolnych wyborach, które odbyły się w naszym kraju po drugiej wojnie światowej. Dziś wracamy do tamtych czasów sprzed niemal 35 lat.

Tło historyczne

W wyniku porozumień Okrągłego Stołu ustalone zostało m.in., że przeprowadzone zostaną nowe wybory parlamentarne. Oprócz tych do Sejmu po raz pierwszy po II wojnie światowej wybrany miał zostać także Senat. W przypadku wyborów do niższej izby z góry określono, jak ma wyglądać podział mandatów - 65% + 1 przypadło obecnie rządzącej koalicji (PZPR, ZSL, SD oraz katolickie formacie prorządowe). Z kolei o pozostałe 35% mandatów otrzymają kandydaci bezpartyjni. Oczywiście pomimo z góry ustalonego podziału miejsc w Sejmie nie oznaczało to, że ktoś miał zapewnione miejsce w parlamencie - musiał je wywalczy w demokratycznym głosowaniu. Z kolei całkowicie wolne miały być wybory do wyższej izby. Ustalenia Okrągłego Stołu zakładały, że Polacy wybiorą stu senatorów.

Termin wyborów ustalono na 4 czerwca 1989. Z kolei ewentualną drugą turę przewidziano dwa tygodnie później - 18 czerwca. Był to jedyny przypadek w powojennej historii Polski, że wybory do parlamentu miały dwie tury.

Okręgi wyborcze

Rządząca wówczas jeszcze Rada Państwa podzieliła kraj w wyborach do Sejmu na sto osiem okręgów wyborczych. W 1989 roku nie było jeszcze powiatów, ale wszystkie gminy, które obecnie znajdują się w granicach powiatu jarocińskiego (Jarocin, Jaraczewo, Kotlin i Żerków) trafiły do jednego okręgu wyborczego - nr 30, którego siedzibą był Ostrów Wielkopolski. Przewidziano tu do wyboru 4 mandaty - dwa dla PZPR, jeden dla ZSL oraz jeden dla kandydata bezpartyjnego.

Z kolei gmina Nowe Miasto nad Wartą trafiła do okręgu nr 77, którego siedziba znajdowała się w Poznaniu-Grunwaldzie. W tym przypadku wybierano pięciu posłów - dwóch z PZPR, dwóch bezpartyjnych i jeden ze ZSL-u.

Jeśli chodzi o Senat to stu kandydatów wybierano w czterdziestu dziewięciu okręgach. Okręg oznaczał jedno województwo. W każdym w zależności od ilości mieszkańców do zdobycia były dwa bądź trzy mandaty.

Wyniki wyborów do Sejmu

Ostatecznie do Sejmu z okręgu nr 30 dostali się Marian Janicki (PZPR), Iwona Lubowska (PZPR), Tadeusz Sytek (ZSL) oraz Jerzy Koralewski (bezpartyjny). W przypadku Janickiego i Sytka do ich wyboru potrzebna była II tura. O bezpośrednie wejście z nimi walczyli odpowiednio Elżbieta Podolas (PZPR) oraz Tadeusz Gwiazdowicz (ZSL)

Z kolei w okręgu nr 77 mandaty poselskie objęli Marek Król (PZPR), Michał Wojtczak (bezpartyjny), Józef Wlekliński (ZSL), Wiesława Ziółkowska (PZPR) oraz Ireneusz Pięta (bezpartyjny). Tutaj druga tura była potrzebna w trzech przypadkach. O mandat do samego końca walczyli więc także: Wacław Rogalewicz (PZPR), Bogdan Golczak (ZSL) oraz Wojciech Kornowski (PZPR)

Dokładne wyniki znajdziesz w naszej galerii

Wyniki wyborów do Senatu

W przypadku wyborów do Senatu całe województwo kaliskie (a w nim gminy Jarocin, Jaraczewo, Kotlin i Żerków) było jednym okręgiem. Zarejestrowało się w nim jedenastu kandydatów. Ostatecznie najwyższe wyniki i mandaty zdobyli przedstawiciele Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” - Edward Wende i Jerzy Pietrzak

Z kolei Nowe Miasto nad Wartą, które należało do województwa poznańskiego wchodziło w skład okręgu, który obejmował właśnie cały ten region. Podobnie jak w przypadku województwa kaliskiego, tak i tutaj senatorzy otrzymywali dwa mandaty i oba znów padły łupem kandydatów KO „S” - Ryszard Ganowicza i Janusza Ziółkowskiego.

Dokładne wyniki znajdziesz w naszej galerii

Jakie były dalsze losy tych parlamentarzystów?

Spośród trzynastu naszych reprezentantów, którzy dostali się do parlamentu późną wiosną 1989 roku sześciu startowało w kolejnych wyborach. W których? Jak potoczyły się ich losy? O tym dowiesz się w kolejnym odcinku naszych wyborczych publikacji, który już w przyszłym tygodniu!

Jak oceniacie polityków, którzy zostali wybrani do Sejmu Kontrktowego i Senatu I kadencji? Czy ktoś ich jeszcze pamięta? Dajcie znać w komentarzach.

Wybory 1989 (1)

Jak na przestrzeni lat zmieniała się nasza reprezentacja w Sejmie?