Z Mikołajem Grynbergiem o polskich Żydach. Spotkanie w Kamienicy Kultury w Jarocinie

Kim jest Mikołaj Grynberg?

Mikołaj Grynberg to fotograf i pisarz, a z wykształcenia psycholog. Jego zdjęcia były prezentowane niemal na całym świecie. Autor albumów „Dużo kobiet” (2009), „Auschwitz - co ja tu robię?” (2010) oraz „Ocaleni z XX wieku” (2012). Wydał zbiór rozmów „Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne” (2014) oraz tom opowiadań „Rejwach” (2016), który w 2018 roku był nominowany do Nagrody Literackiej Nike i Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. W 2018 roku ukazała się książka „Księga Wyjścia”, a w 2020 roku - „Poufne” (wyd. Czarne). Grynberg od lat zajmuje się problematyką i historią polskich Żydów w XX wieku. W całej swojej twórczości przyjmuje szczególną perspektywę dialogu, koncentrując się na spotkaniu z innymi, otwarciu na ich osobiste przeżycia i historie. W 2021 roku zadebiutował jako reżyser filmem dokumentalnym „Dowód tożsamości” wyprodukowanym przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

O czym jest film "Dowód tożsamości"?

Grynberg to autor zbiorów opowiadań "Rejwach" i "Poufne" oraz niezwykle szczerych i przenikliwych rozmów zebranych w publikacjach "Ocaleni z XX wieku" (2012), "Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne" (2014) i "Księga wyjścia" (2018)". Właśnie te rozmowy stały się punktem wyjścia do wspólnego projektu Mikołaja Grynberga (reżyseria) i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN (produkcja). Zaproszeni do udziału w nim bohaterowie znów mierzą się z pytaniami, ale tym razem przy włączonej kamerze. Dzięki temu konfrontujemy się nie tylko ze słowem, lecz także z emocjami. Rozmówcy siedzą na scenie (autentyczna scena audytorium Muzeum POLIN), reflektor zaledwie oświetla ich twarze, wyostrzając każdy gest, szept i łzę. Mikołaj także nie ma nic do ukrycia - pozwala nam przyjrzeć się swojej metodzie pracy. Widzimy, że nie zadaje jedynie pytań, umawia się ze swoimi rozmówcami na dialog, w którym on sam niejednokrotnie stawia czoła poruszanym zagadnieniom.

Jak to jest być Żydem w Polsce? 

Rozmówcy Grynberga reprezentują wszystkie żyjące dzisiaj w Polsce pokolenia Żydów. Pierwszy raz Mikołaj daje również głos pokoleniu, które nie miało bezpośredniej styczności z Ocalałymi ze swoich rodzin. Film jest okazją do przyjrzenia się, jak ewoluuje nasza pamięć o Zagładzie i jaką rolę pełni w świadomości dzisiejszych dwudziestolatków. Wywiady pokazują szeroką panoramę postaw i doświadczeń - rozmówcy pochodzą zarówno z wielkich miast, jak i polskiej prowincji. Przyglądamy się nie tylko historii ich rodzin oraz indywidualnym losom, padają także pytania o teraźniejszość, o antysemityzm. Jak sobie z nim radzą? Czy sobie radzą? Film jest próbą pokazania specyfiki bycia polskim Żydem, często niezrozumiałej dla osób spoza tego kręgu. Historia Polski jest wyjątkowo trudna. Obfitowała w wydarzenia, które miały ogromny wpływ na poczucie tożsamości wśród społeczności żydowskiej. Nie jest to jednak tylko i aż kolejny film o polskich Żydach. To obraz współczesności, uniwersalny, bo odwołuje się do pytań, z którymi mierzymy się wszyscy. O to, kim jesteśmy. O rodzinę, o nasze lęki i marzenia. O Polskę. Mikołaj Grynberg zadaje na scenie Muzeum POLIN nie tylko pytania swoim bohaterom, także każdemu z nas.